Nieuwmoer,

In de negende eeuw was hier de Schelde de scheiding tussen het Franse Rijk en Lotharingen. Onze streek behoorde sedert 925 tot het Duitse en later tot het Heilig Roomse Rijk. Het Duitse Rijk was onderverdeeld in een 300-tal lenen, waaronder in de 12 e eeuw het Hertogdom Brabant. Het hertogdom was onderverdeeld in een aantal bestuurlijke eenheden, in ons geval het land van Rijen. Hierin onderscheidden we tenslotte een aantal heerlijkheden met aan het hoofd een vrijheer.

Onze voorouders leefden hier onder Arnold Brabant in de Heerlijkheid Nispen (17.000 ha). Deze Arnold Brabant schonk in het jaar 1146 het halve grondgebied (Calmetholt) aan de pas opgerichte abdij van Tongerlo (1130). Zijn erfgenamen deden hetzelfde met de andere helft en met het grondgebied Essen. Zo kwam de nieuwe heerlijkheid Essen-Kalmthout-Huybergen onder de wereldlijke en kerkelijke rechtsmacht van de abdij van Tongerlo. Dit betekende de aanvang van de periode, die meer dan 6 eeuwen zal duren, waarin de ontwikkeling van het gebied en zijn bewoners werd bepaald door de abdij.

Er was een uitdrukking in die tijd : “Het is goed onder mijter en kromstaf te leven”. De geschriften (uit de archieven van de abdij) maken een eerste melding van Nieuwmoer in een akte van 1466. Een belangrijke pijler waarop de ontginning van de regio steunde was de grootschalige en systematische veenontginning. De aanzet tot deze ontginning werd gegeven in 1499 door de verkoop door de abdij van 1170 ha moer rond het huidige Nieuwmoer aan 3 handelaren. Ze sloten een overeenkomst tot het graven van een turfvaart, de huidige Roosendaalse vaart (in Nederland Eldersche Turfvaart), vanuit het gebied naar de haven van Roosendaal. Ook Bergen – op -zoom en Breda waren belangrijke turfhavens. Het stelsel van turfvaarten werd regelmatig uitgebreid (1527).

De laatste vaart was de huidige grens tussen Essen en Kalmthout.